Kaçak Elektrik Tespitinin ve Fatura Tahakkukunun Sonuçları
- 12 Şub
- 4 dakikada okunur
Kaçak elektrik kullanımı, enerji hukuku açısından ciddi yaptırımlar ve hukuki sonuçlar doğurur. Elektrik faturasına yansıyan kayıp-kaçak bedelleri ve hukuki süreçler, elektrik tedarik ve dağıtım şirketleri ile tüketiciler arasında zaman zaman uyuşmazlıklara neden olmaktadır. Bu yazıda, kaçak elektrik tespitinin ve tahakkuk eden borcun hukuki boyutları ele alınacaktır.
Kaçak Elektrik Kullanımının Enerji Hukuku Kapsamındaki Yaptırımları
Enerji hukuku, kaçak elektrik kullanımı konusunda detaylı düzenlemeler içermektedir. Elektrik piyasasının düzenlenmesi ve kaçak kullanımın önlenmesi amacıyla çıkartılan kanun ve yönetmelikler şunlardır:
6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu: Elektrik pazarının düzenlenmesini ve lisans sahibi şirketlerin yetkilerini belirler.
EPDK Mevzuatları: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından belirlenen kurallar, kaçak elektrik tespiti ve ceza uygulamalarını kapsamaktadır.
Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği: Tüketicilerin hakları ve dağıtım şirketlerinin yükümlülüklerini belirler.
Kaçak elektrik kullanımının tespiti halinde, bu kullanım yasal olarak belgelendirildiğinde, kullanıcıya birtakım cezai ve idari yaptırımlar uygulanmaktadır. Kaçak elektrik kullanımının tespit edilmesiyle birlikte şu sonuçlar doğar.
1. Para Borcunun Doğması
Kaçak elektrik enerjisi tüketildiğinin tespiti sonucunda kaçak ve usulsüz kullanıma ilişkin bir tahakkuk meydana gelecektir. Bu tahakkuk da dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler açısından bir alacak doğuracaktır. Bu alacakların ödenmemesi ise dağıtım şirketine özel hukuk kapsamında tahsil hakkını doğuracaktır. Niteliği itibariyle kaçak tüketim alacakları; kanundan doğan, likit olmayan ve 6098 Sayılı TBK’nın 149. Maddesinin birinci fıkrasında belirtildiği haliyle “muaccel olmasının bir bildirime bağlı olduğu” alacaklardandır. İkincil mevzuatlarda alacağın ödenmesi bir sorumluluktan ziyade yükümlülük şeklinde ifade edilmektedir. Kaçak tüketim alacaklarından doğan uyuşmazlıklara her ne kadar Akdi Sorumluluk veya Haksız Fiil hükümleri uygulanmaktaysa da; bazı görüşlere göre, bu uyuşmazlıklardan doğan sorumluluk müstakil ve kanundan doğan bir sorumluluktur.
Yargıtay, tüketiciden kaynaklanmayan sayaç hatalarına dayalı eksik tüketim bedelleri nedeniyle ortaya çıkan alacaklarla normal fatura alacaklarını likit alacak olarak kabul etme eğilimindedir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 31/05/2017 T. 2017/130 E. 2017/1050 K. 2 Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 18.03.2010 T. 2009/5524 E. 2010/3034 K. ) Buna karşın Yargıtay, Haksız Fiil sorumluluğu hükümlerinin uygulandığı uyuşmazlıklarda alacağın likit olmadığı kanısındadır.
Kaçak tahakkuku alacaklarının likit alacak olmadığı ve kayıp kaçak bedellerinin belirsiz alacak niteliği taşıdığı yönünde görüş birliği bulunmasına rağmen, kaçak tüketim alacaklarının tahsilinin talebine ilişkin davaların Belirsiz Alacak Davası konusu olup olmayacağı konusunda henüz bir içtihat birliği oluşamamıştır. (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 26/01/2016 T. 2015/7976 E. 2016/671 K.- Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 08/12/2015 T. 2015/6456 E. 2015/19886 K.) Menfi Tespit yönünden Belirsiz Alacak Davası konusu olabilecek kaçak tüketim borçları; dağıtım şirketleri tarafından açılacak davalar bakımından Belirsiz Alacak Davasına konusu olamayacaktır. Bunu şu şekilde açıklayabiliriz: Bilgi ve belgeleri elinde bulunduran dağıtım lisansı sahibinin “Davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceği” nitelikte bir hak sahibi olduğu yani “sübjektif imkansızlığın” bulunduğu düşünülemez.
Enerji Kesme
Enerji kesme işlemleri; duruma göre, usulsüz elektrik enerjisi tüketimi, kaçak elektrik enerjisi tüketimi ve perakende elektrik tedarik sözleşmelerinin feshi gibi süreçlerin ya sonucunu ya da başlangıcını oluşturur. Kaçak tüketimlerde enerji kesme, kaçak elektrik enerjisi tüketiminin tespiti sürecinde uygulanır. Bunun istinası ise müdahale suretiyle yapılan kaçak tüketimlerde enerji kesmedir. Bu durumda enerji kesme işlemi, laboratuvarda müdahalenin tespit edilmesinden sonra yapılır. ,
Perakende Satış Sözleşmelerinin mevcudiyeti halinde esasen 2 tür enerji kesme durumu vardır. Bunlardan ilkinin tazyik amaçlı; diğerinin ise feshi takip eden kesme olduğu bilinmektedir. Tazyik amacıyla yapılan enerji kesme işlemi, görevli tedarikçiler tarafından talep halinde yapılmaktadır. İkinci durumda görevli tedarikçi, zamanında ödenmeyen enerji alacakları dolayısıyla ile enerji kesintisini dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilerden talep edebilmektedir. Bu işlemin kapsamı, sadece perakende satış sözleşmelerinden doğan alacaklar ve son kaynak tedariki kapsamında verilen enerji bedellerine ilişkin alacaklarla sınırlıdır.
Sözleşme Başvurusu ve Bağlantı Talebi Sürecine Etkisi
Sözleşme başvuruları perakende satış lisansı sahibi şirketlerce değerlendirilirken akdi ilişkinin kurulmasından sonra enerji bağlanması da dağıtım şirketlerince yerine getirilmektedir. Kaçak tüketim veya usulsüz kullanım nedeniyle dağıtım şirketine borcu olan Serbest Tüketicilerin borcunun sözleşme akdedilmesine herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Ancak bu sözleşmenin kurulması, dağıtım şirketini bu tüketicinin bulunduğu yere enerji vermeye zorlayamayacaktır.
Yönetmelik hükümleri görevli tedarik şirketinin, aynı tüketici grubunda perakende satış sözleşmesi kapsamında borcu bulunan tüketicinin yeni bir perakende satış sözleşmesi başvurusunu reddetme imkânı bulunmaktadır. Bunu şu şekilde de açıklayabiliriz: Görevli tedarikçi şirketin değişmesi halinde başka bir tedarikçi şirkete perakende satış sözleşmesi kapsamında borcu olan tüketicinin, yeni görevli tedarikçiye yapacağı perakende satış sözleşmesi başvurularının reddedilemeyecektir. Sözleşme başvurusunda bulunacak kişinin borcu, bir perakende satış sözleşmesinin mevcut olup devam ettiği süreçte meydana gelmiş ise, borçlu yerin ve başvuruya konu yerin tüketici grubu önem arz etmektedir.
Tek Taraflı Fesih
Bir ikili anlaşma esnasında kaçak veya usulsüz elektrik enerjisi tüketen Serbest Tüketicinin bu eylemi, tedarik şirketi tarafından ikili anlaşmanın cayma bedeli ve/veya koşulu ödemeksizin, haklı sebeple ve tek taraflı olarak feshi nedenleri arasında sayılmıştır.
Haklı fesih sebepleri MADDE 16 – Tedarikçi, ikili anlaşmayı aşağıda sayılanlarla sınırlı olmamakla birlikte aşağıdaki haklı sebeplerden bir veya birkaçına dayanarak cayma bedeli ve/veya ceza koşulu ödemeksizin feshedebilir, b) Kullanım yerinde usulsüz ya da kaçak elektrik enerjisi tüketildiğinde, Fesih ihbarının şekli, tacir sıfatındaki tedarik şirketinin karşısında yer alan düşük tüketimi serbest tüketicinin niteliğine göre değişmektedir. Fesih bildirimi, TTK’nın 18. Maddesinin 3. Fıkrası saklı kalmak kaydıyla, kayıt altına alınmak suretiyle telefonla, epostayla veya yazılı olarak yapılmaktadır. İkili anlaşmanın sonlandırılmasına ilişkin süreç MADDE 17 – 16 ncı madde kapsamında feshe ilişkin bildirim 13/1/2011 tarihli 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 18 inci maddesinin üçüncü fıkrası saklı kalmak kaydıyla, kayıt altına alınmak suretiyle telefonla, e-postayla veya yazılı olarak yapılabilir. Bildirimlerin tedarikçi tarafından alındığı tarih bildirim yapma tarihidir. |
Suç Duyurusu
Kaçak elektrik enerjisi tüketimi ceza hukukunun uygulama alanına girmektedir. Kaçak elektrik enerjisi tüketimi eylemi aynı zamanda Karşılıksız Yararlanma eyleminin de unsurlarını taşımaktadır. Bu eyleme ilişkin olan soruşturma ve kovuşturma süreci, tespiti yapan dağıtım şirketi tarafından Cumhuriyet Savcılığına yapılacak şikâyet üzerine başlayacaktır.
Sonuç
Kaçak elektrik kullanımı, hem bireysel tüketiciler hem de ticari işletmeler için ciddi mali ve hukuki riskler taşır. Elektrik faturalarına yansıyan kaçak tüketim bedelleri, tüketiciler için büyük bir yük oluşturabilir. Bu nedenle, enerji hukuku kapsamında yapılan düzenlemelere uygun hareket edilmesi ve kaçak kullanımdan kaçınılması büyük önem taşımaktadır.
Av. Başak Ceren ÇETİN
KAYNAKÇA
1. AKIN, E. (2019) Kaçak Elektrik Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Ankara, SEÇKİN Yayınevi
2. 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu.
3. 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununa dayalı olarak 30/05/2018 tarihli ve 30436 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği
4. EPDK tarafından 30/07/2015 tarihinde 39046 sayılı talimat
5. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği, RG., T. 02.10.2013, S. 28809 6. 4628 Sayılı Eski Elektrik Piyasası Kanunu