Kaçak elektrik kullanımı, Türkiye’de enerji sektöründe önemli bir sorun olup, elektrik faturası mağduriyetine yol açan ve ciddi hukuki yaptırımlara tabi olan bir konudur. Enerji hukuku çerçevesinde kaçak elektrik tüketimi, mevzuatta detaylı olarak düzenlenmiş olup, çeşitli yönetmelikler ve kanunlarla denetim altına alınmaktadır.
Kaçak Elektrik Nedir?
4628 sayılı Kanun ile başlayan süreç içerisinde, bu kanun döneminde yürürlüğe giren Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği ile sonrasındaki eski ve yeni Tüketici Hizmetleri Yönetmelikleri, usulsüz ve kaçak tüketime ilişkin düzenlemeleri içeren norm kaynaklarıdır. Kaçak elektrik enerjisi tüketimi eylemleri, tespit ve tutanağa bağlanma süreci, hesaplanması, faturalandırılması ve itiraz kurumu başta olmak üzere konuyu düzenleyen hukuk kaynağı, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununa dayalı olarak 30/05/2018 tarihli ve 30436 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliğidir. “Kaçak ve Usulsüz Elektrik Enerjisi Tüketimi” ilgili yönetmeliğin 42-47 maddeleri arasında düzenlenmektedir. Kaçak elektrik tüketim eylemleri söz konusu olduğunda tüketilen yere ilişkin perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşma mevcut olup olmadığı değerlendirilmesi önceliklidir. Bu husus hesaplamaya ilişkin süre ve uygulanacak tarifeyi belirlemek için önem arz etmektedir.
Kaçak elektrik, bir kişinin veya kurumun elektrik dağıtım şirketi ile herhangi bir sözleşmesi olmadan ya da sayaca müdahale ederek tükettiği elektrik enerjisidir. 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında kaçak elektrik tüketimi aşağıdaki şekillerde gerçekleşebilir:
Sözleşmesiz elektrik kullanımı: Elektrik dağıtım şirketi ile perakende satış sözleşmesi yapmadan doğrudan enerji tüketimi.
Sayaçtan geçirilmeden elektrik tüketimi: Harici bir hat çekilerek dağıtım sistemine müdahale edilmesi.
Sayaçlara müdahale edilerek tüketim miktarının düşürülmesi: Sayaçlar veya ölçü sistemleri üzerinde değişiklik yapılarak gerçek tüketimin gizlenmesi.
Kesilmiş elektriğin açılması: Borç nedeniyle kesilmiş olan elektriğin yetkisiz olarak tekrar bağlanması.
Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliğinde kaçak elektrik enerjisi tüketimi, sözleşme ilişkisi mevcut olan ve olmayan şeklinde ikili bir ayrıma gidilmiştir. Buna göre dağıtım lisansı sahibi tüzel kişinin ilgili mevzuata uygun olarak kestiği elektrik enerjisini mücbir sebep halleri dışında açma eylemi haricinde kalan sözleşmesiz tüm kaçak tüketimler, sözleşme ilişkisi olmaksızın kaçak elektrik enerjisi tüketme eylemi kapsamında birleştirilmiştir.
Kaçak elektrik enerjisi tüketimi halleri MADDE 42 – (1) Gerçek veya tüzel kişinin kullanım yerine ilişkin olarak; a) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşma olmaksızın dağıtım sistemine müdahale ederek elektrik enerjisi tüketmesi, b) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşması mevcutken ayrı bir hat çekmek suretiyle dağıtım sistemine müdahale ederek sayaçtan geçirilmeksizin elektrik enerjisi tüketmesi, c) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşması mevcutken sayaçlara veya ölçü sistemine müdahale ederek, tüketimin doğru tespit edilmesini engellemek suretiyle, eksik veya hatalı ölçüm yapılması veya hiç ölçülmeden veya yasal şekilde tesis edilmemiş sayaçtan geçirilerek, mevzuata aykırı bir şekilde elektrik enerjisi tüketmesi, ç) Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişinin ilgili mevzuata uygun olarak kestiği elektrik enerjisini, mücbir sebep halleri dışında açması, kaçak elektrik enerjisi tüketimi olarak kabul edilir. |
Kaçak elektrik enerjisi kullanılmasında özgün bir sorumluluk alanı söz konusudur. Bu sorumluluk, normatif hükümlerde gösterilen şekli unsurların gerçekleşmesiyle ortaya çıkar. Söz konusu şekli unsurlar, aynı zamanda eylemlerin “hukuka aykırılık” unsurunu da teşkil ederler. Kusura dayalı olmayan bir sorumluluk türünden bahsedilmektedir. Kaçak elektrik enerjisi tüketimi, tespitin beraberinde tahakkuku getirdiği ve ihtara, -müdahale suretiyle gerçekleştirilen eylemler hariç olmak üzere- diğer bütün eylem biçimlerinde ihbara da gerek bulunmaksızın enerji kesme işleminin uygulandığı bir süreci doğurur. Hem bu yönüyle hem de sonuçları bakımından usulsüz elektrik enerjisi tüketiminden ayrılmaktadır.
Enerji Hukuku Açısından Kaçak Elektrik Kullanımının Sonuçları
Kaçak elektrik kullanımı, enerji hukuku çerçevesinde ciddi yaptırımlara tabidir. Bu kapsamda;
Elektrik Kesme ve Ceza Uygulamaları: Kaçak elektrik kullanımı tespit edildiğinde, ilgili dağıtım şirketi elektrik kesme işlemi gerçekleştirir. Ayrıca, kaçak elektrik cezası hesaplanarak tüketiciye fatura edilir.
Cumhuriyet Savcılığına Suç Duyurusu: Kaçak elektrik kullanan kişiler hakkında suç duyurusu yapılabilir ve adli süreç başlatılabilir.
Elektrik Faturası Üzerinden Tahakkuk: Kaçak tüketim bedeli, geçmişe dönük olarak hesaplanır ve ilgili kişiye yasal faizler ile birlikte elektrik faturası olarak yansıtılır.
Hukuki ve Cezai Sorumluluk: Kaçak elektrik kullanımı, haksız fiil niteliğinde olup, tüketici hukuki ve cezai sorumluluk altına girer.
İhtiyati Tedbir Konusu Ve Hukuk Yargılamasındaki Diğer Durumlar
İhtiyati tedbir talepleri, sadece enerjinin verilmesine veya kesilmemesine ilişkindir. Sözleşme başvurusunun reddi üzerine yapılan ihtiyati tedbir başvurusu geçici bir sözleşme ilişkisi kurulmasını amaçlamaktadır. Devam eden bir sözleşme ilişkisi içerisinde, sözleşmenin tedarikçi yanca feshi üzerine yapılan tedbir taleplerinde mevcut sözleşmenin geçici olarak yeniden kurulması amaçlanmaktadır. Mevcut bir sözleşme ilişkisi içerisinde, tedarikçinin borç nedeniyle fesih sürecini başlattığı ancak henüz feshin gerçekleşmemiş olduğu dönemde mevcut durumun geçici bir süreliğine korunması amaçlanmaktadır.
Sonuç
Kaçak elektrik kullanımı, doğrudan elektrik faturası bedellerini etkileyerek, kayıtlı abonelerin daha yüksek bedeller ödemesine neden olmaktadır. Elektrik faturalarında kaçak kullanım bedeli, tüm tüketicilere yansıtılmakta olup, yasal düzenlemeler kapsamında bu durumun önüne geçilmeye çalışılmaktadır.
Kaçak elektrik tüketimi, enerji hukuku çerçevesinde ciddi yaptırımlara tabi olup, tespit edildiğinde hem elektrik faturası üzerinden hem de hukuki yollarla ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenle, tüketicilerin hukuka uygun şekilde elektrik kullanmaları ve herhangi bir hukuki sorun yaşamamak için mevzuata uygun hareket etmeleri büyük önem taşımaktadır.